Ten projekt był wyjątkowy! Spełniły się nasze marzenia. Wyrośliśmy na opowieściach o losach naszych lokalnych bohaterów, które poznawaliśmy w domach oraz dzięki rodzinom żołnierzy II Inspektoratu Zamojskiego Armii Krajowej. Serdecznie Państwu za to dziękujemy!
Dziękujemy Ministerstwu Obrony Narodowej za środki finansowe na realizację tego muralu. Stowarzyszeniu Głos Bohatera za niesamowitą, wieloletnią pracę na rzecz pamięci o II Inspektoracie Zamojskim Armii Krajowej. Dziękujemy Zakładowi Karnemu w Zamościu za udostępnienie muru oraz pomoc w realizacji tego przedsięwzięcia. Dziękujemy Pawłowi Kasperkowi za świetny projekt i wykonanie!
„Cześć Ich pamięci! Cześć Pamięci „Jara”, „Urszuli”, „Czarnego”, „Eama”, „Ostrego”. Cześć pamięci wszystkich, którzy marzyli o wolnej Polsce i zapłacili za to marzenie torturą, śmiercią oraz bezimienną mogiłą. Cześć pamięci wszystkich, którzy przez lata byli wyszydzeni, posądzani kłamliwie o zdradę, których imiona i nazwiska starano się wymazać ze zbiorowej, polskiej pamięci. Ten mural jest dowodem na to, że można zabić Bohaterów, ale nie da się ich pokonać. Nie da się usunąć ich z naszej pamięci. Wspólnie marzyliśmy o tym, aby wyłonić ich życiorysy i wizerunki z anonimowych dołów śmierci. Udało się. Głęboki patriotyzm i poświęcenie pułkownika „Jara” i jego podkomendnych, jest dla nas drogowskazem. Wierzymy, że będzie również drogowskazem dla innych. Dziękujemy za wolną i niepodległą Polskę. Dziękujemy, że możemy żyć w Ojczyźnie ich marzeń”
Jako Fundacja Pamięci Narodów wykonaliśmy mural upamiętniający II Inspektorat Zamojski Armii Krajowej, który powstał na murze Oddziału Zewnętrznego Zakładu Karnego w Zamościu. Uroczyste odsłonięcie odbyło się w dniu Święta Wojska Polskiego.
Mural wykonaliśmy w ramach konkursu zorganizowanego przez Ministerstwo Obrony Narodowej pt. „MUR – ale historia Wojska Polskiego”. W uroczystości odsłonięcia wzięły udział m.in. rodziny żołnierzy II Inspektoratu Armii Krajowej, w tym także wnuk Mariana Pilarskiego „Jara”, Dariusz Pilarski.
Postaci, które umieściliśmy na muralu:
– Józef Płonka ps. „Czarny” – zakonnik Bernardynów, gwardian klasztoru w Radecznicy. Członek podziemia konspiracyjnego, kapelan 9. pułku piechoty legionów AK. Bliski współpracownik por. Mariana Pilarskiego „Jara”, oskarżony w procesie kierownictwa II Zamojskiego Inspektoratu AK. Skazany na więzienie.
– mjr Marian Pilarski ps. „Grom”, „Jar”, „Olgierd”, „Bończa” „Major 134” – polski działacz podziemia niepodległościowego w czasie II wojny światowej oraz powojennego podziemia antykomunistycznego, komendant Obwodu Zamojskiego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość i Inspektor II Inspektoratu Zamojskiego Armii Krajowej. W 1952 r. został zamordowany przez komunistów w podziemiach Zamku Lubelskiego. Pośmiertnie awansowany na stopień pułkownika.
– Stanisław Bizior ps. „Eam”, „Śmigło” – działacz powojennego podziemia antykomunistycznego, komendant Lotnej Żandarmerii w ramach Obwodu Zamojskiego AK–WiN. Wraz z oddziałem Romana „Urszuli” Szczura brał udział w odbiciu więźniów z więzienia w Zamościu. Aresztowany przez UB i skazany na karę śmierci, którą wykonano w 1952 r.
– por. Roman Szczur ps. „Urszula” (nazwisko konspiracyjne Roman Szumski) – podoficer KOP i WP, por. AK-WiN. Dowodził placówkami Stary Zamość i Nielisz Obwodu ZWZ-AK Zamość. W dniu 8 maja 1946 r., por. Roman Szczur dowodząc 18 żołnierzami WiN rozbił komunistyczne więzienie w Zamościu uwalniając 301 więźniów (w tym czterech swoich podkomendnych, skazanych na karę śmierci ). Został aresztowany przez UB. Wyrok śmierci wykonano na nim 23 stycznia 1950 r. w więzieniu we Wrocławiu. Został pośmiertnie awansowany na stopień kapitana.
– Józef Pyś ps. „Ostry” – od 1943 r. żołnierz oddziału AK Jana Turowskiego „Norberta” pod pseudonimem „Śmiały”. Po wkroczeniu Sowietów był członkiem oddziału AK Tadeusza Łagody „Barykady”. Został uwolniony z więzienia w Zamościu w akcji oddziału Romana Szczura. Od maja 1946 r. do sierpnia 1946 r. żołnierz oddziału „Urszuli”. Prawdopodobnie od marca 1948 r. był żołnierzem II Inspektoratu Zamojskiego AK i wchodził w skład I rejonu Kotlice. W 1951 r. został ciężko ranny w walce z MO. Zmarł w szpitalu.
Wspólnie marzyliśmy o tym, aby wyłonić ich życiorysy i wizerunki z anonimowych dołów śmierci. Udało się. Głęboki patriotyzm i poświęcenie pułkownika „Jara” i jego podkomendnych, jest dla nas drogowskazem. Wierzymy, że będzie również drogowskazem dla innych. W ten symboliczny sposób dziękujemy im za wolną i niepodległą Polskę.
Autorem muralu jest Paweł Kasperek. W uroczystości odsłonięcia wzięły udział także rodziny żołnierzy II Inspektoratu Zamojskiego AK: Dariusz Pilarski, wnuk pułkownika Mariana Pilarskiego „Jara”; Magdalena Bizior-Mikos, wnuczka kapitana Stanisława Biziora „Eama”; Jadwiga Mazurek, krewna kapitana Romana Szczura „Urszula”; Adam Pyś, bratanek podporucznika Józefa Pysia „Ostrego”; Leszek Sokołowski, krewny ppor. Stanisława Pakosa ps. „Wrzos”; Andrzej Hulanicki, wnuk ppor. Ludwika Rogalskiego ps. „Kanciarz”; Krzysztof Wróblewski, bratanek ppor. Wincentego Mieczysława „Szuma”; Kazimierz Hadam, wnuk ppor. Jana Hadama ps. „Agrest”; Anna Koper, Jolanta i Waldemar Kaniowscy oraz Wanda i Anna Kitka, rodzina ppor. Mieczysława Szewczuka „Francuza”.
